ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی یکی از روش های تشخیصی مهم برای ارزیابی بیماری سرطان سینه است.
در ماموگرافی از تابش پرتوهای خفیف اشعه ایکس استفاده میشود که برای تشخیص توده و سایر ناهنجاری های مربوط به سینه انجام می پذیرد.
شبکه بینالمللی سرطان برای همه زنان بالای ۴۰ سال انجام ماموگرافی را به طور سالانه ضروری می دانند.
البته زنانی که پیشینه ابتلا به سرطان سینه و رحم را در اقوام خود داشته اند می بایست غربالگری ماموگرافی را زودتر از سن ۴۰ سالگی آغاز کنند و بدون شک در تشخیص زود هنگام سرطان سینه موفق تر عمل کرده و می توانند با درمان به موقع چنین بیماری خطرناک و پیشرونده ای را مهار کنند.
انواع ماموگرافی در سه نوع معمولی، دیجیتال و سه بعدی انجام میشود:
ماموگرافی معمولی
ماموگرافی معمولی با دو روش ماموگرافی تشخیصی و ماموگرافی غربالگری انجام می پذیرد.
ماموگرافی دیجیتال
در ماموگرافی دیجیتال امکان ذخیره سازی تصاویر به صورت خروجی یک فایل دیجیتال در کامپیوتر وجود دارد.
این فایل کیفیت بسیار بالایی داشته و قدرت زوم بیشتر شرایطی را فراهم می کند تا پزشک موارد مشکوک را با جزئیات بیشتری ارزیابی نمایند.
ماموگرافی سه بعدی
ماموگرافی سه بعدی یک فناوری پیشرفته است که ضمن به کارگیری میزان اشعه ایکس بسیار پایین امکان دریافت چندین تصویر از بافت سینه وجود دارد.
تصاویر سه بعدی این امکان را به پزشک می دهد که از زوایای مختلف موارد مشکوک را ارزیابی کنند.
اساساً هدف از انجام ماموگرافی تشخیص هرگونه تغییرات در بافت پستان است.
حتی اگر هیچ علائم و نشانه ای نداشته باشید وجود هر نوع ناهنجاری جدید در پستان می تواند به آسیب های خطرناک ختم شود و با یک تصویربرداری ساده و حتی لمس توسط پزشک متوجه خواهید شد که این توده ها طبیعی یا غیر طبیعی هستند.
در صورتی که تغییرات مشکوک در پستان دیده شود و این علائم شامل توده جدید یا درد پستان باشد یا پوست ظاهری پستان تغییر کند و متوجه ضخیم شدن پستان یا ترشحات غیر عادی شوید در این مرحله انجام ماموگرافی به تشخیص و ارزیابی هر نوع ناهنجاری کمک می کند.
ماموگرافی فقط برای بانوان انجام نمیشود در صورتی که مردان مشکوک به سرطان سینه باشند با انجام ماموگرافی می توانند از سلامت خود مطمئن شوند.
سونوگرافی سینه
سونوگرافی پستان یا سینه، یک روش تشخیصی غیرتهاجمی و ایمن است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویر دقیقی از ساختارهای داخلی پستان ارائه میدهد.
این روش به پزشکان کمک میکند تا تودهها، کیستها یا هرگونه ناهنجاری دیگر را که ممکن است در معاینه فیزیکی، ماموگرافی یا MRI شناسایی شده باشد، بررسی کنند.
یکی از مزایای اصلی سونوگرافی، عدم استفاده از اشعه ایکس است، بنابراین برای انجام این آزمایش محدودیت سنی یا نگرانی بابت تابش وجود ندارد.
در طول فرآیند سونوگرافی، سونوگرافیست ممکن است از تکنیک داپلر نیز استفاده کند تا جریان خون در توده یا ناحیه مشکوک را ارزیابی نماید.
این اطلاعات به پزشک کمک میکند تا بهتر تشخیص دهد که توده مورد نظر احتمالا کیست است یا بافت جامد دارد و یا حتی تغییرات عروقی غیر طبیعی دارد.
امواج صوتی به داخل بافت سینه فرستاده میشوند و هرگاه به مرز بافتهای مختلف مانند مایع و بافت نرم یا بافت نرم و استخوان برسند، بخشی از این امواج بازتاب میشود و بخشی دیگر ادامه مسیر میدهد تا به مرز بعدی برخورد کند.
این بازتابها توسط کاوشگر دریافت شده و یک کامپیوتر آنها را به تصویر دو بعدی تبدیل میکند. با تفسیر این تصاویر، پزشک میتواند ترکیب، اندازه، شکل و محل دقیق توده یا ناحیه مورد نظر را به دقت بررسی کند.
سونوگرافی به ویژه برای زنانی که بافت پستان متراکم دارند، اهمیت زیادی دارد زیرا در چنین مواردی، تشخیص دقیق از طریق ماموگرافی به تنهایی ممکن است دشوار باشد.
ترکیب تصاویر سونوگرافی با دیگر روشهای تصویربرداری، مانند ماموگرافی، باعث میشود رادیولوژیستها بتوانند دید کاملی از ساختار و سلامت بافت پستان به دست آورند و تشخیص بهتری ارائه دهند.
انواع سونوگرافی سینه
سونوگرافی سینه یکی از روشهای مهم و ایمن برای بررسی سلامت پستانها است که به پزشکان کمک میکند تودهها، کیستها و سایر ناهنجاریها را به دقت تشخیص دهند.
این روش با استفاده از امواج صوتی، تصویری واضح از بافتهای داخلی پستان ارائه میدهد و برخلاف ماموگرافی، از اشعه استفاده نمیکند.
سونوگرافی سینه انواع مختلفی دارد که هر کدام کاربرد و مزایای خاص خود را دارند.
سونوگرافی استاندارد یا دو بعدی (2D)
این روش رایجترین نوع سونوگرافی است و تصاویر دو بعدی از بافت پستان تولید میکند.
در این نوع سونوگرافی، پزشک میتواند اندازه، شکل و محل دقیق تودهها را بررسی کرده و تفاوت بین کیستهای پر از مایع و تودههای جامد را تشخیص دهد.
سونوگرافی داپلر
این تکنیک علاوه بر نمایش ساختار بافت، جریان خون در نواحی مختلف پستان را نیز نشان میدهد.
سونوگرافی داپلر برای تشخیص تودههای مشکوک به سرطان یا تغییرات عروقی غیر طبیعی بسیار مفید است.
سونوگرافی سه بعدی (3D)
در این روش تصاویر سه بعدی از پستان ایجاد میشود که جزئیات بیشتری از بافتهای داخلی ارائه میدهد.
سونوگرافی سه بعدی به پزشکان کمک میکند ناهنجاریها را از زوایای مختلف مشاهده کنند و ارزیابی دقیقتری از اندازه و شکل تودهها داشته باشند.
سونوگرافی تراکم پستان
این نوع سونوگرافی به ویژه برای زنانی که بافت پستان متراکم دارند کاربرد دارد.
بافت متراکم میتواند تشخیص تودهها را در ماموگرافی دشوار کند، اما سونوگرافی تراکم پستان امکان شناسایی دقیقتر را فراهم میکند.
انتخاب نوع سونوگرافی مناسب به سن، تاریخچه پزشکی، تراکم بافت پستان و نیاز به بررسی دقیق ناحیه مورد نظر بستگی دارد.
پزشک متخصص بعد از معاینه و بررسی وضعیت فرد، بهترین روش را پیشنهاد میدهد تا تصاویر دقیق و تشخیص درست حاصل شود.
ماموگرافی یا سونوگرافی سینه؟
سرطان پستان دومین سرطان شایع در بین زنان است، این عارضه اغلب با علائمی همراه است که مهم است که هر چه سریع تر اقدامات تشخیصی و در صورت نیاز روش های درمانی انجام شود.
در صورتی که بانوان با موارد مشکوک در بافت سینه مواجه شوند بعد از مراجعه به پزشک این سوال مطرح میشود که این افراد باید سونوگرافی انجام دهند یا ماموگرافی.
به طور کلی انجام ماموگرافی و هرگونه تصویربرداری و غربالگری از بافت سینه بعد از ۳۰ سالگی و به طور سالانه یک بار ضروری است.
گاهی اوقات متخصص بعد از انجام ماموگرافی با نتایج کاذب مواجه میشود که برای ارزیابی دقیق تر سونوگرافی را انجام خواهند داد.
سونوگرافی یک آزمایش تکمیلی است که معمولا برای سینه های متراکم استفاده میشود اما فراموش نکنید که برای تشخیص سرطان و ارزیابی هرگونه توده های غیر طبیعی سونوگرافی به تنهایی کافی نیست.
متخصصان در موارد حساس فقط به انجام سونوگرافی و نتیجه آن کفایت نمی کنند.
در اکثر مواقع نیاز است که روش ماموگرافی و سونوگرافی همزمان با یکدیگر انجام شود.
برخلاف ماموگرافی که برای انجام آن از میزان ضعیف اشعه ایکس استفاده می کنند برای سونوگرافی سینه از امواج صوتی جهت تصویربرداری از ساختار داخلی پستان استفاده خواهند کرد.
سونوگرافی سینه روشی ایمن و غیر تهاجمی محسوب میشود که نیازی به استفاده از اشعه ایکس ندارد.
هنگام انجام سونوگرافی پزشک می تواند علاوه بر بررسی بافت و توده های غیرطبیعی میزان جریان خون در هر توده پستان را ارزیابی کند.
مهمترین تفاوت سونوگرافی سینه و ماموگرافی این است که اشعه به کار برده در هر روش با یکدیگر متفاوت است و سونوگرافی به دلیل استفاده از امواج صوتی برای دوره های خاصی مثل بارداری و شیردهی خطری ندارد اما ماموگرافی در این دوره توصیه نمیشود.
تفاوت دیگر سونوگرافی و ماموگرافی سینه این است که در سونوگرافی توده هایی را می توان ارزیابی کرد که قابل لمس باشند اما در ماموگرافی هرگونه ناهنجاری هایی که از نظر جسمی و فیزیکی قابل لمس نباشند را می توان بررسی نمود.
ماموگرافی برای بانوانی استفاده میشود که بافت سینه آنها تراکم کمتری دارد، در صورتی که افراد جوان تر به دلیل داشتن بافت متراکم پستان نیاز است که ماموگرافی را انجام دهند و در صورت نیاز به طور مکمل سونوگرافی هم انجام خواهد شد.
اساساً سونوگرافی به عنوان یک روش تکمیلی محسوب نمیشود برای اینکه موارد منفی کاذب در سینه های متراکم کاهش پیدا کند به همراه ماموگرافی سونوگرافی هم انجام میشود.
به طور کلی می توان گفت که برای تشخیص قطعی سرطان سینه علاوه بر سونوگرافی انجام ماموگرافی نیز ضروری است.
مزایای ماموگرافی و سونوگرافی سینه
ماموگرافی و سونوگرافی سینه هر کدام روش های تشخیصی مهمی هستند که با ارزیابی بافت سینه بانوان را از حضور بیماری های خطرناک و پیشرونده ای مثل سرطان مطلع می کند.
حتی اگر افراد به این نوع بیماری ها مبتلا نباشند نیاز است که برای محافظت از سلامت خود ماموگرافی و سونوگرافی را به طور سالانه انجام دهند.
از مزایای انجام ماموگرافی می توان به این نکته اشاره کرد که این غربالگری به تنهایی خطر مرگ ناشی از سرطان پستان را کاهش می دهد.
زمانی که ماموگرافی انجام میشود توانایی پزشک برای تشخیص تومورهای کوچک افزایش پیدا می کند و زمانی که تومورهای سرطانی کوچک باشند امکان پاکسازی و از بین بردن آنها وجود دارد و درمان های آسان تر و کم خطر با موفقیت بیشتری همراه است.
نگرانی بابت اشعه تابیده شده در ماموگرافی کاملاً بی دلیل است.
هیچ نوع پرتویی در بدن بیماران بعد از معاینه اشعه ایکس باقی نمی ماند و از آنجایی که تابش این اشعه در حد محدود و با مقدار کم اتفاق می افتد نه برای فرد مورد نظر و نه برای اطرافیان خطرآفرین نخواهد بود.
از مزایای سونوگرافی سینه می توان به این مسئله اشاره کرد که این روش یک تکنیک غیر تهاجمی است و بدون درد و آسیب انجام می پذیرد.
در این روش از هیچ نوع دارویی استفاده نمیشود و بانوان تحت فشار جسمانی قرار نمی گیرند.
یکی از مزایای مهم سونوگرافی سینه این است که با این روش پزشک می تواند بافت نرم پستان را به طور دقیق بررسی و مشاهده کند.
چنین امکانی در تصویربرداری با اشعه ایکس وجود ندارد و متخصصان حتی با وجود ماموگرافی انجام سونوگرافی را الزامی می دانند زیرا می توانند به این واسطه اطلاعات جزئی تری را کسب نمایند.
با اطمینان می توان گفت که سونوگرافی پستان هیچگونه خطر و عارضه ای ندارد و به مراقبت خاصی بعد و قبل از آن نیاز نیست.
تشخیص توده پستان با ماموگرافی یا سونوگرافی؟
در صورتی که بانوان متوجه توده های غیرطبیعی در بافت سینه شوند با نگرانی و ترس بسیار زیادی مواجه خواهند شد و بعد از مراجعه به پزشک احتمالاً این سوال مطرح میشود که در این شرایط انجام ماموگرافی بهتر است یا سونوگرافی.
از آنجایی که تعداد زیادی از بانوان مبتلا به سرطان سینه علائم خاصی مشاهده نمی کنند مهم است که این غربالگری سالانه انجام شود.
گاهی اوقات در این نوع بررسی ها پزشک متوجه میشود که بافت غیر طبیعی در پستان وجود دارد. حدوداً ۸۰ درصد اطلاعات کسب شده از ماموگرافی دقیق و بدون خطا هستند و می تواند به تشخیص اولیه سرطان کمک کند.
برخلاف ماموگرافی که برای تشخیص اولیه سرطان پستان استفاده میشود سونوگرافی سینه به عنوان یک روش تشخیصی کمکی انجام می پذیرد.
در صورتی که پزشک در مرحله تشخیص بیماری باشد قطعاً سونوگرافی در اقدام اول انجام نمیشود و برای اینکه پزشک بعد از ماموگرافی بتواند توده ها یا کیست های احتمالی دیگر را بررسی کند با انجام سونوگرافی می توانند اطلاعات تکمیلی را جمع آوری کنند.
به طور کلی نباید سونوگرافی سینه را با ماموگرافی مقایسه کرد، درست است که هر دو روش برای تصویربرداری از بافت سینه انجام میشوند اما در روش اجرا و عملکرد با یکدیگر متفاوت هستند.
اینکه بانوان چه زمانی ماموگرافی یا سونوگرافی سینه را انجام دهند بستگی به نظر و تشخیص پزشک دارد.
اینکه بیمار در چه مرحله ای از آسیب قرار گرفته باشد و مراحل انجام تصویربرداری برای تشخیص است یا درمان، این روش های هر کدام در زمان خاصی انجام میشوند.
در هر صورت برای انتخاب این روش ها با نظر و تشخیص پزشک پیش روید و با توجه به اینکه ماموگرافی دردناک تر از سونوگرافی است برای انجام هیچ کدام از این روش ها اصرار نکنید و برای محافظت از سلامت خود به نظر پزشک توجه کنید.
میزان دقت هر روش در تشخیص تودهها
ماموگرافی بهطور کلی برای تشخیص زودهنگام سرطان سینه، بهویژه در زنان بالای ۴۰ سال، بسیار مؤثر است.
این روش میتواند رسوبات ریز کلسیم (میکروکلسیفیکاسیون) که ممکن است نشانهای از سرطان اولیه باشند را شناسایی کند موضوعی که معمولاً در سونوگرافی دیده نمیشود.
با این حال، دقت ماموگرافی ممکن است در زنانی با سینههای متراکم (بافت فیبروگلاندولار زیاد) کاهش یابد، زیرا چگالی بافت میتواند تودههای غیرطبیعی را پنهان کند.
سونوگرافی در تشخیص تودههای جامد از کیستها بسیار دقیق عمل میکند و توانایی تشخیص اجزای داخلی تودهها، مرزهای واضح یا نامشخص، و ارتباط آنها با بافت اطراف را دارد. این روش بهویژه در زنان جوانتر با بافت سینه متراکم مؤثرتر است.
با این حال، سونوگرافی نسبت به ماموگرافی برای تشخیص میکروکلسیفیکاسیونها و تغییرات بسیار ابتدایی در بافت سینه، حساسیت کمتری دارد و به همین دلیل معمولاً بهعنوان روش مکمل ماموگرافی مورد استفاده قرار میگیرد، نه جایگزین کامل آن.
تفاوت محدودیتهای ماموگرافی و سونوگرافی
یکی از اصلیترین محدودیتهای ماموگرافی، کاهش دقت آن در زنان با سینههای متراکم است.
در این شرایط، بافتهای چگال سفیدرنگ در تصویر ماموگرافی ظاهر میشوند و ممکن است تودههای غیرطبیعی را پنهان کنند.
ماموگرافی از اشعه ایکس استفاده میکند که گرچه میزان آن بسیار کم و کنترلشده است، اما برای برخی زنان بهویژه در دوران بارداری ممکن است نگرانکننده باشد و در این موارد انجام آن توصیه نشود.
برخی از تودههای خوشخیم و کیستها ممکن است در ماموگرافی به وضوح تشخیص داده نشوند و نیاز به روش مکمل داشته باشند.
از سوی دیگر، سونوگرافی گرچه روشی بیخطر، بدون اشعه و مناسب برای همه سنین است، محدودیتهایی نیز دارد.
یکی از مهمترین محدودیتهای آن، ناتوانی در تشخیص رسوبات ریز کلسیم (میکروکلسیفیکاسیون) است که ممکن است نشانه اولیهی سرطان باشد.
دقت تشخیص در سونوگرافی تا حد زیادی وابسته به مهارت پزشک یا تکنسین و کیفیت دستگاه است. نتایج ممکن است تفسیرپذیری بیشتری داشته باشند و احتمال خطای انسانی یا تفسیر نادرست در آن بیشتر است.
بهطور کلی، ماموگرافی برای غربالگری اولیه، بهویژه در زنان بالای ۴۰ سال و تشخیص زودهنگام سرطان سینه مؤثرتر است، در حالی که سونوگرافی بیشتر برای بررسی دقیقتر تودههای مشکوک یا تکمیل بررسی در بافتهای متراکم سینه استفاده میشود.
این دو روش بهجای رقابت، معمولاً نقش مکمل یکدیگر را دارند و استفاده ترکیبی از آنها میتواند دقت تشخیص را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
تفاوت عوارض ماموگرافی و سونوگرافی
ماموگرافی از اشعه ایکس برای تصویربرداری استفاده میکند، بنابراین یکی از عوارض احتمالی آن قرار گرفتن در معرض مقدار کمی اشعه یونیزان است.
البته میزان این اشعه بسیار پایین و در محدوده ایمن است، اما در موارد خاص مانند زنان باردار یا کسانی که باید به دفعات ماموگرافی انجام دهند نگرانیهایی درباره تأثیرات تجمعی اشعه ممکن است مطرح شود.
فشاری که دستگاه ماموگرافی به سینه وارد میکند ممکن است برای برخی افراد باعث ناراحتی یا درد موقت شود، بهخصوص اگر سینهها حساس باشند یا در زمان نامناسبی از سیکل قاعدگی آزمایش انجام شود.
در مقابل، سونوگرافی سینه روشی غیرتهاجمی، بدون درد و بدون اشعه است که معمولاً هیچگونه عارضهای ندارد.
این روش برای زنان باردار کاملاً ایمن محسوب میشود و میتوان آن را بارها بدون هیچ نگرانی تکرار کرد.
با این حال، در برخی افراد ممکن است هنگام اعمال پروب (وسیلهٔ دستی سونوگرافی) و پخش ژل روی سینه کمی احساس ناراحتی یا سرمای موضعی ایجاد شود، ولی این حالت موقتی است و هیچ خطر جسمی ایجاد نمیکند.
در مجموع، اگرچه ماموگرافی با عوارضی مانند تماس با اشعه و فشار فیزیکی همراه است، اما مزایای آن در تشخیص زودهنگام سرطان سینه، بهویژه در سنین بالا، بر خطرات احتمالیاش میچربد.
از سوی دیگر، سونوگرافی تقریباً بدون عارضه است اما محدودیتهایی در تشخیص برخی نشانههای اولیه سرطان دارد.
انتخاب بین این دو روش باید با توجه به شرایط فرد، سن، سابقه خانوادگی، و نظر پزشک متخصص انجام شود.
